Zaparcia - wszystko co warto wiedzieć

Bardzo częstym podłożem występowania zaparć są niewłaściwe nawyki żywieniowe. Źle dobrana dieta (uboga w błonnik oraz o niedostatecznej zawartości płynów), a także spożywanie głównych posiłków w godzinach popołudniowych lub wieczornych, zaburza dobowy rytm pracy jelit. Czasami zaparcia mogą mieć także podłoże psychiczne. Takiemu typowi zaparć sprzyja min. wszechobecny stres i pośpiech, a ich przykładem są zaparcia występujące w przebiegu depresji. Niejednokrotnie tej przykrej dolegliwości sprzyja również sytuacja w pracy. Brak czasu i komfortowych warunków higienicznych przyczynia się do ciągłego hamowania fizjologicznego odruchu defekacji, co w konsekwencji może zaburzyć naturalne mechanizmy wypróżniania i powodować skłonność do zaparć^8,9.

Przyczyną zaparć mogą być również zażywane leki. Szczególnie istotny problem, stanowią zaparcia występujące w przebiegu leczenia przeciwbólowego lekami opioidowymi (np. morfiną). Mogą one również wystąpić u osób przyjmujących leki moczopędne, przeciwdepresyjne, czy niektóre leki przeciwhistaminowe^8,9.

Zaparcie może okazać się również objawem poważniejszych chorób, takich jak nowotwór jelita grubego, cukrzyca lub niedoczynność tarczycy. W diagnostyce należy zwrócić uwagę na to, czy zaparcie jest objawem nowym, którego wcześniej nie było, oraz czy nie towarzyszą mu inne alarmujące objawy, np. spadek masy ciała, niedokrwistość, krwawienia z przewodu pokarmowego, nocne bóle brzucha^8,10.

Nieprawidłowa dieta: Spożywanie posiłków bogatych w tłuszcze zwierzęce (nabiał, mięso, jaja) lub cukry, ale ubogich w błonnik (produkty pełnoziarniste, owoce, warzywa).

Niedostateczna podaż płynów: Picie zbyt małej ilości wody może prowadzić do tworzenia się twardego, suchego stolca. Płyny są wchłaniane w jelitach, a u osób przyjmujących niewystarczające ilości wody objętość płynów przechodzących do jelita grubego może być niewystarczająca do zapewnienia miękkiego, łatwego w wydaleniu stolca.

Używki: Kofeina i alkohol - powodują zwiększone wydalanie wody z organizmu wraz z moczem. Skutkuje to zwiększonym wchłanianiem płynów z jelit i prowadzi do względnego odwodnienia. Taki stan sprzyja rozwojowi zaparcia, ponieważ w świetle jelita pozostaje zbyt mała ilość płynów dla utrzymania miękkiego stolca^7,8,11.

Zaparcia wtórne

Wtórne zaparcie stolca to takie, które występuje jako działanie niepożądane stosowanych leków lub towarzyszy niektórym chorobom przewlekłym. Spośród leków zaparcie mogą wywołać m.in opioidowe leki przeciwbólowe, leki przeciwdepresyjne, leki stosowane w chorobie Parkinsona, osteoporozie czy nadciśnieniu. Do zaparć wtórnych mogą również przyczynić się niektóre choroby organiczne i zaburzenia metaboliczne takie jak: cukrzyca, niedoczynność tarczycy, hipokaliemia, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane oraz choroby o podłożu lękowym i depresja. Zaparcie wtórne może również wynikać z obecności fizycznej przeszkody, która uniemożliwiając prawidłowe przesuwanie treści pokarmowej, prowadzi do niedrożności jelit. Ma to miejsce niekiedy w przypadku choroby nowotworowej jelita grubego lub u pacjentów, u których w wyniku procesu zapalnego w świetle jelita następuje jego zwężenie^13,14.

Zaparcia nawykowe

W niektórych opracowaniach można spotkać się także z terminem zaparcia nawykowego. Zaparcie nawykowe kojarzone jest czasami z zaparciem o podłożu nieprawidłowych nawyków związanych z oddawaniem stolca¹⁵, lękiem przed bólem towarzyszącym defekacji, a niekiedy ogólnie z zaparciem przewlekłym¹⁶.

Rodzaj zaparcia występujący u danego pacjenta można rozpoznać podczas konsultacji z lekarzem po zebraniu dokładnej historii choroby i rozpoznaniu jego przyczyn, w czym mogą pomóc zlecone przez specjalistę ewentualne dodatkowe badania.